کتاب ایران در زمان ساسانیان

نام کتاب:

ایران در زمان ساسانیان

 

درباره کتاب:

«ایران در زمان ساسانیان»؛ تاریخ ایران ساسانی تا حمله عرب و وضع دولت و ملت در زمان ساسانیان، نوشته کریستین سن، ترجمه رشید یاسمی این کتاب به انگلیسی نوشته شده و به وضع دولت و دربار ساسانی و احوال مردمان آن روزگار پرداخته است. نویسنده سی سال پیش از پرداختن به این کتاب، شاهنشاهی ساسانیان را نوشت، اما پس از آن، بر پایه کشف‌های تازه‌ای از آن عصر مانند کتیبه‌های شاه پور نخست در کعبه زردشت ، «مواد تازه و سودمندی» در باره تاریخ تمدن ساسانی و صنعت و دیانت آن عصر به دست آورد و از این رو، به جای چاپ دوباره اش و افزودن اطلاعات نوپدید در آن، به ساماندهی ایران در زمان ساسانیان بر پایه دوره‌های تاریخی همت گماشت که آن را «واسطه العقد» دیگر نوشته‌های او و سبکش را «سهل و ممتنع» می‌توان دانست؛ زیرا به رغم ژرفکاوی سندهای کهن و آثار گوناگون تاریخی، شیوایی و رسایی سخن را نیز در روایت آنها فرو نگذارده و در پانوشت کتاب، یادداشت‌های سودمندی به پژوهش گران عرضه کرده است.

بخش اول

نویسنده در بخش نخست به توصیف سازمان اجتماعی و سیاسی دولت اشکانی می‌پردازد و با اشاره به پیدایی کوچ نشین‌ها و سلسله‌های پادشاهی شمال و شرق ایران و روی کردشان به دولت اشکانی، از آشوب‌ها و ناآرامی‌های موجود در آن مرزها و هجرت‌های مردمان آن سامان گزارش می‌دهد و با توصیف مذهب نخستین و دین کهن آریاییان (پرستش طبیعت و اجرام آسمانی) و پی جویی باورهای زردشتی در سرچشمه‌های «مهرپرستی» آن دوران، از روند پیدایی و دگرگونی دین ایرانیان؛ یعنی اصلاح شدن «دیوپرستی» با سروده‌های زردشت (گاثاها) سخن می‌گوید و سرانجام به زبان‌های «عامه» و «ادبی» و رسم الخط دوره‌های اشکانی و ساسانی (لغت متوسط ایران) و پیوند این زبان‌ها و شیوه‌های نوشتن، با زبان و خط آرامی می‌پردازد.

فصل اول کتاب ایران در زمان ساسانیان

فصل نخست این کتاب، تاریخ تاسیس سلسله ساسانیان را در بر دارد و نویسنده در آن به تاریخ و وضع پارس در دوره سلوکیان و اشکانیان، ویژگی‌ها و نسب بازرنگیان و خانواده ساسان، شورش پابگ و پسران او و فتوحات اردشیر و برافتادن سلسله اشکانی می‌پردازد و در باره درون مایه کتیبه تاج گذاری اردشیر، ویژگی‌های شهر استخر و قصر و آتش کده فیروزآباد و روابط دولت‌های حیره و غسانیان و شخصیت راستین و افسانه‌ای اردشیر سخن می‌گوید.

فصل دوم

فصل دوم، در بر دارنده ویژگی‌ها و چگونگی ساختار دولت شاهنشاهی ساسانی، طبقه‌های سیاسی و اجتماعی مردم و سازمان‌های اداری مرکزی است و نویسنده در آن از جای گاه صدر اعظم، دین (دیانت)، اقتصاد (مالیه)، صنعت و تجارت و حمل و نقل (شوارع)، سپاه و وزیران و اداره ایالات در دولت ساسانی گزارش می‌دهد.

فصل سوم

وی در فصل سوم به دین رسمی کشور در آن دوران؛ یعنی زردشت گرایی می‌پردازد و با اشاره به نوشته شدن «اوستا» و پیدایی و شکل گیری این دین در عصر ساسانیان، در باره تفاوت‌های آیین زردشتی این روزگار با دین زردشتی پس از ساسانیان و باورهای زروانیه، آتش کده‌ها، تقویم و جشن‌ها و نجوم عامیانه سخن می‌گوید.

فصل چهارم

فصل چهارم، گزارشی از نشستن شاه پور نخست بر تخت شاهی و بازخوانی سنگ نگاره تاج گذاری وی را در بر دارد و نویسنده در آن از پیشینه پیدایی مانی و چیستی و سرچشمه‌های کیش (آیین) و باورهای او درباره خلقت دوگانه جهان و مرحله‌ها و سلسله‌های آفرینش و جامعه مانویان و ساختار و صنایع آن گزارش می‌دهد.

فصل پنجم

وی در فصل پنجم به چندی و چونی لشکر دولت ساسانی، جنگ‌های اردشیر و شاه پور اول با رومیان، چیرگی شاه پور بر قیصر والریانوس می‌پردازد و نقش‌های پیروزی شاه پور اول، پادشاهی هرمزد اول، وهرام اول و دوم و پادشاهی هرمز دوم و اردشیر دوم و شاه پور سوم و وهرام چهارم را بازخوانی می‌کند و گزارشی از روایت آمیانوس در این باره می‌آورد.

فصل ششم

او در فصل ششم با اشاره به قدرت فراوان روحانیان و اشراف و اوج گیری زردشتی گرایی، به وضع یهودیت و مسیحیت در آن دوران می‌پردازد و از آزار دیدن عیسویان در زمان شاه پور دوم و دوران روی کار آمدن یزدگرد اول و وهرام پنجم گزارش می‌دهد. سپس به اوضاع ارمنستان در آن هنگام و شهیدان عیسوی سریانی و ایرانی و کشمکش یعقوبیان و نسطوریان و کارهای «پیروز» و «ولاش» و حمله هفتالیان و چیرگی و فراگیر شدن مذهب نسطوری می‌پردازد و سرانجام درباره سازمان قضایی دولت در آن هنگام سخن می‌گوید و در بررسی کتاب «اعمال شهدای ایران»، از وضع حقوق جزایی و «تشکیلات عدلیه» آن دوران گزارش می‌دهد.

فصل هفتم

فصل هفتم، در بر دارنده گزارش‌هایی از اوضاع اجتماعی ایرانیان در دوره ساسانی و پایه‌های زندگی آنان (مالکیت و خون) و طبقه‌های جامعه و خانواده و حقوق مدنی (شهروندی) است. نویسنده در این فصل با اشاره به پادشاهی کواذ اول و درگیری اش با زرمهر (سواخرا)، به پیدایی مزدکیان و روی کردهای انقلابی آنان و اتحادشان با کواذ می‌پردازد و درباره خلع و گریختن وی و پادشاهی ژاماسب و بازگشت کواذ (دوره دوم پادشاهی وی) و کشتن مزدکیان گزارش می‌دهد.

فصل هشتم

وی فصل هشتم را با اشاره به ظهور نخستین خسرو با لقب انوشروان (انوشگ روان؛ یعنی جاویدان روان) و ویژگی‌های او و از میان رفتن فرقه مزدکی آغاز می‌کند. شاه در این دوران دوباره بر جای گاه اقتدارش می‌نشیند، به اصلاحات نظامی دست می‌زند، با دولت بیزانس می‌جنگد، هفتالیان و ترکان را بر می‌اندازد و یمن را می‌گیرد. شورش انوشک زاد، توصیف پای تخت و قصرهای شاه، تاسیسات کشوری، تشریفات دربار، امتیازها و لقب‌ها، دوره بزرگ تمدن ادبی و فلسفی، علوم و طب و دیانت و فلسفه و ظهور برزویه طبیب و ادیب و نفوذ ادبی هند (کلیگ و دمنگ) و توصیف وضع مادی و معنوی ایران در عهد کسرا و انحطاط زردشتی گرایی از دیگر موضوع‌های این فصل به شمار می‌رود.

فصل نهم

فصل نهم، گزارشی از پیدایی هرمزد چهارم و خصال و جنگ او با روم شرقی و شورش وهرام چوبین و خلع و کشته شدن هرمزد و شاهی خسرو دوم و وهرام چوبین در بر دارد. کمک خواهی خسرو از قیصر، شکست خوردن و گریختن وهرام چوبین، پادشاهی خسرو دوم، جنگ دوباره با رومیان و بازخوانی نقش‌های طاق بستان و اشاره به ویژگی‌های مادی دربار خسرو، از دیگر موضوع‌های این فصل است.

فصل دهم

نویسنده در فصل دهم، با اشاره به پادشاهی کواذ دوم و اردشیر سوم، خسرو سوم و پیدایی پوران و آذرمیدخت و هرمزد پنجم و خسرو چهارم و پیروز دوم، به زندگی و کارهای یزدگرد سوم، آخرین شهریار ساسانی می‌پردازد. انحلال دولت ، شاهان خرد، هجوم عربان، جنگ قادسیه ، درفش کارگ، تصرف تیسفون، دیگر فتوحات عربان و گریختن یزدگرد سوم و مردنش در مرو و چکیده‌ای از اوضاع ایران در دوره فرمان روایی عربان نیز در فصل پایانی این کتاب گنجانده شده‌اند.
نویسنده در «خاتمه» به بازگویی و ارزیابی گزارش‌های مورخان غربی مانند آمیانوس مارسلینوس و پروکوپیوس می‌پردازد. او در پیوست یکم، بر پایه مقاله یکی از محققان، روند نوشته شدن اوستا را گزارش می‌کند و در پیوست دوم، بر پایه «سال نامه‌های بیزانسی و یونانی جدید»، نوشته ارنست اشتاین، فهرستی از صاحبان «مناصب عالی کشور» پیش می‌نهد.
یکی از ویژگی‌های نوآورانه این کتاب، آوردن اعلام و اصطلاحات قدیم به صورت اوستایی و پهلوی آنها بر پایه قواعد زبان‌های کهن مانند وزرگ مهر (بزرگ مهر) است. این ویژگی، بر ریز بینی و ژرف کاوی نویسنده در ضبط کلمات دلالت می‌کند.

مشخصات:

ایران در زمان ساسانیان	نام کتاب
پرفسور آرتور کریستین سن	نویسنده
رشید یاسمی	مترجم
انتشارات بهزاد	انتشارات
1390	سال انتشار
کاغذی	فرمت کتاب
591	تعداد صفحات
978-600-199-002-1	شابک
تاریخ-ایران	موضوع کتاب